مدرسه شریعتمدار

ورودی مدرسه در جهت شرق می‌باشد. در دو سوی ورودی مدرسه، در هر طرف، سه رواق وجود دارد که به تناوب در هر سو، دو رواق بزرگ‌تر و یکی کوچک‌تر می‌باشد. پس از عبور مدرسه شریعتمدار، نمای بیرونی مدرسه دید ازشمال شرق از پیش طاق ورودی که در دو طرف دارای سکوست، وارد هشتی مدرسه می‌شویم، پس از ورود به هشتی در سمت چپ، اتاق رئیس مدرسه و در سمت راست، اتاق مدرّسان قرار گرفته است. پس از عبور از هشتی و ایوان مدرسه وارد حیاط می‌شویم. حیاط مدرسه مستطیل شکل است که در وسط دارای دو باغچه و حوض می‌باشد. کف حیاط با موزائیک مفروش است. در ضلع غربی حیاط که محور اصلی بنا می‌باشد یک ایوان دیگر قرار گرفته و جلو ایوان برای استفاده به عنوان مدرس در تابستان، باز بوده است. در ده ۱۳۵۰ش دهنه ایوان را با درِ مشبّک آهنی پوشانده‌اند و اکنون به عنوان کتابخانه مورد استفاده قرار می‌گیرد. طاق ایوان به صورت گهواره‌ای است. در دو سوی ایوان، دو مدرس قرار دارد که دارای پوشش گنبدی به شکل کلمبه است. در ضلع شرقی مدرسه بجز ورودی و دو اتاقی که توضیح داده شد، دو اتاق گنبددار دیگر نیز در انتهای این ضلع قرار دارد که از اتاق دارای پوشش گنبدی در ضلع جنوب شرقی اکنون به عنوان آشپزخانه استفاده می‌شود. اتاق ضلع شمال شرقی نیز که دارای دو قسمت است که بخشی به طاق گنبدی و بخشی به طاق گهواره‌ای پوشش شده است احتمالاً این قسمت به عنوان کتابخانه مورد استفاده بوده است. زاویه شمال شرقی مدرسه دو طبقه است که در زیرزمین آن، سرویسهای بهداشتی قرار دارد. حجره‌های مدرسه در ضلع شمالی و جنوبی واقع شده که در هر ضلع، پنج حجره قرار گرفته است. کف حجره‌ها نسبت به حیاط حدود چهل سانتیمتر ارتفاع دارد. هر حجره دارای یک پیش طاق است. این پیش طاقها خیز کم و سقف هلالی شکل دارند. درِ هر ضلع حجره میانی که در محور تقارن بنا قرار گرفته است، نسبت به حجره‌های جنبی بزرگ‌تر است و در دو طرف ورودی حجره نیز دو طاقچه تعبیه شده است. هر یک از حجره‌ها دارای دو درگاه، چهار طاقچه برای گذاشتن وسایل و یک اجاق می‌باشد که اجاقهای داخل حجره‌ها در مرمّتهای اخیر مدرسه مسدود شده است. در جلو ورودی حجره‌ها در زیر پیش طاق نیز اجاق دیگری تعبیه شده است که اجاق داخل برای گرم کردن و اجاق بیرونی برای پخت‌وپز استفاده می‌شده است. با توجه به اینکه مدرسه در کنار مسجد قرار داشته، دارای مسجد نبوده است. مصالح به کار رفته در بنا آجر به همراه ملات گچ نیم کوب است. در مرمتهای جدید از آجر و ماسه سیمان استفاده شده است.

تاریخ دقیق بنای مدرسه مشخص نیست، ولی بر اساس نوشته مطلع الشمس در مسافرت ناصر دین شاه به سال ۱۳۰۰ق مدرسه مزینان وجود داشته است. احتمالاً مدرسه اندکی پس از سیل مزینان که به سال ۱۲۸۶ق به وقوع پیوسته، با ساخته شدن روستا در محل جدید بنا شده است. بانی مدرسه آیت‌الله حاج سید ابراهیم غفوری، معروف به شریعتمدار، مرجع تقلید و روحانی معروف سبزوار می‌باشد. وی موقوفاتی نیز بر مدرسه وقف کرده که وقفنامه آن معرفی می‌شود. مرمّتها از ابتدا زیر نظر متولّی بر اساس درآمد موقوفات بوده است، با متروکه شدن مدرسه در چند دهه اخیر، مرمّتهای مدرسه به وسیله مردم روستا انجام شده است این بنا در دوران انقلاب اسلامی و دفاع مقدس مرکز شکل گیری حرکتهای انقلابی و پایگاه‌های فعال؛ انجمن اسلامی مزینان، بسیج شهدای مزینان، کتابخانه دکترعلی شریعتی مزینانی، دفتر شورای حل اختلاف، شورای اسلامی، مرکز بهداشت و دوره‌ای نیز مدرسه علمیه حضرت صاحب الزمان (عج) بوده است.